Söke de Yerleşimler

1451 - 1481 yılları ara­sında otuz yıl saltanatta kalan yedinci padişah ikinci Mehmet zamanında

Aşağı Menderes Havzası Sempozyumu adlı eserde Sayın Cahit Telci (15. ve 16. yüzyıllarda Söke ve Çevresi) başlığını taşıyan bil­gilerde; 15. asırda Söke'ye ait rakamsal bilgilerin bulunmadığı fa­kat bu yerleşim yerinin bir köy olarak bulunduğunu yazmakta­dır.

Bizim yaptığımız araştırmalara göre hiç bir yazılı kaynak Söke Şehrinin tam olarak yerleşim yerini bildirmemektedir. Buna rağ­men Söke'nin bugünkü Söke Şehrinin Tek Kışla denilen yerde ilk defa kurulduğunu, Menderes Nehrinin sularının taşması ile kö­yün sık, sık su baskınına uğraması sebebiyle SU KÖYÜ olarak isimlendirildiğini, bu ismin daha sonraki yıllarda, çevre köylerin ürünlerini buraya getirip sattıklarını, büyük bir pazar yerinin ku­rulması, bol alışveriş olması ve evlerinin beyaz taşlardan yapıl­ması gibi nedenlerle SUKÖYÜ isminin AKÇAŞEHİR olarak söylen­meye başlandığını okuduklarımıza ve duyduklarımıza göre, bu konuyu inceleyenlerin böyle bildiklerine hem fikir oldukları kanı­sındayız.

Sayın Cavit Telci'nin adı geçen eserin 20. sahifesinde verdikleri rakamsal tablo ve bilgiler cidden güzel bir araştırmanın yapıldığı­nın bir örneğini vermektedir.

Bu tabloda 1473-1477 yıllarında Söke ile beraber verilen çevre köylerinin hepsinin isimlerinin tam karşılıklarını bulamıyoruz. Bu tabloda Söke Köyü, Akçaşehir Köyü ayrı, ayrı yazılmış, bahse­dilen bu iki ismin ne olduğunu tam olarak kavrayamıyoruz. Ak­çaşehir var iken Söke var mı idi, bu iki isim birbirleri ile nasıl tam olarak ilgili idi bilemiyoruz. Söke mi yoksa Akçaşehir mi önce ku­ruldu, buna da açıklık getirilmedi.

1473-1477 yıllarında bu eserdeki Söke ve çevresindeki köyler hakkında şu isimlerle karşılaşıyoruz.

ADİL, ÇAKIRLU, BÖĞÜRTLEN, TRABUZ, SERGÜNÜZ, YENİCE, KIZILCAKOY ve CEMAAT-İ KIZILCAKOY gibi köylerin Söke'nin çevresindeki köyler olmadığı için bu köyler hakkında rakamsal bilgiler tabloda gösterilmemiştir

Not: Tek Kışla Mevkii nerededir. Bügün Söke-Yenidoğan-Savuca üçkeninde bulunan Askeri Birlik sınırlarında, güney bölümünde askeri eğitim sahalarının bulunduğu bölge, Eski Özbaşı Köyü yolunun, Söke-Milas Karayolu girişinin yaklaşık 1 km sonrası sağ tarafta kalmaktadır

1186 YILINDA AKÇAŞEHİR

1155-1192 yılları arasında hüküm ya­şayan Anadolu Selçuklu Sultanı II.Kılıç Arslan, Alparslan'dan sonra Anadolu'yu tekrar geri almayı hayal eden Bizans İmpa­ratoru Manuel'i Dinar ve Denizli arası yörelerde yenerek, ordusunu Aydın ve çevresi­ne kadar getirdi.II.Kılıç Arslan'm kumandanı Şemseddin Aydın Şehrini tamamen alın­ca, Akçaşehir diye anılan ve Bağarası yörelerine, Oğuzların Bozoklar soyundan Gök­han'ın oğlu KAYI aşireti ile SARITEKELİ aşireti gelip yerleşti.

Bu tarihlerde Aydın ve yöresinde SARITEKELİ, KARATEKELİ, BOZTELİ, TEKELİ gibi  isimlerde anılan Oğuz (Türkmen) aşiretleri gelip yerleştiler.

1595 - 1603 yılları arasında, dokuz yıl saltanatta kalan onüçüncü padişan 3. Mehmet zama­nında Söke'ye AKÇAŞEHİR denili­yordu.Bu tarihte İSABALI Aşireti ve ALANYUTLU Aşireti, Akçaşehir'e yerleş­tiler. Alanyutlu Aşiretinin bir bölümü bu tarihte BALAT'a gidip yerleşti­ler.

1687-1691 yıllan arasın­da, dört yıl saltanatta kalan, *yirminci padişah 2. Süley­man zamanında. M.S. 1691 yılında DANİŞMENT'lilere ait-olan KARA ALİ, CİVANŞİR;' BÜYÜK SELMANLI, KÜÇÜK SELMANLI, KAŞIKÇI, GÖLGİR ve SERMANYELİ isimleriyle anılan cemaatler Söke ve çevre köylere gelip yerleşmeye-başladılar.

Bu cemaatlerin hangi-köylere ne kadar yerleştikleri hakkında bir bil­gi bulunamadı.

Bu tarihte, hayvancılık yapan göçebe yörüklerden HORZUMLULAR aşiretine bağlı bir kısım insanlar Özbaşı Köyüne yerleştiler.

1703-1730 yıllan arasında yirmiyedi yıl saltanatta kalan yirmiüçüncü padişah III.Ahmet zamanında yani 1717 tarihle­rinde Oğuz boylarından GÜZELBEYLİ, KÜÇÜKLÜ,   SAÇIKARALI,   SARITEKELİ cemaatlerinden  olan yörük göçebe aileler Söke  ovasına yerleştiler.

ALANYUNTLU'lar Balat'a yerleşti.SARITEKELİ, KARATEKELİ, BOZTEKELİ gibi isim alan cemaatler Antalya yöresinden Oğuzların Tekeli yörüklerindendirler. Bu Tekeli yörükleri, Anadolu'nun doğusuna, batısına, kuzeyine güneyine dağılan Oğuz (Türkmen) ailelerindendirler.

Bu cemaatler, daha ziyade kışın SÖKE, KIRIKİÇİ, AKKÖY, YENİHİSAR (DİDİM) ve GERMENCİK yörelerinde kalıcı gruplar oluşturmuşlar ve yerleşik düzene geçmişler­dir.

Gene 1717 yılında KARSAK veya VARSAK aşireti Akçaşehir, Koçarlı, Aydın ve Balat'a yerleştiler.

1703-1730         tarihleri arasında yirmiyedi yıl saltanatta kalan Yirmi üçüncü padişah üçüncü Ahmet zamanında; 1717 yılında KARSAKLAR veya VARSAKLAR diye anılan aşiret, Söke, Aydın, Koçarlı ve Balat'a gelip yerleştiler.

1728 yılında KAÇAR cemaati Söke ve Germenciğe yerleştiler.

1730-1754 yılları arasında yirmidört yıl salta­nat    süren,    yirmidördüncü    padişah

I.Mahmut zamanının sonlarına kadar, bu iki padişahın hüküm sürdükleri zamanlar­da Oğuzlar'ın büyük aşiretlerinden biri olan KAÇAR veya GACAR diye isimlendirilen yörük aşireti önce Germenciğe, Koçarlıya sonra Söke ve köylerine yerleşmeye baş­ladılar.

1757-1774 yılları arasında onyedi yıl saltanatta kalan yirmialtıncı padişah 3. Mustafa zamanında 1770 yılında Söke ve çevre­sinin deprem, sıtma, kolera gibi olayların yüzünden, çevre insan­larının ölmesi-, nüfusun azalması, tarlaların, bağ ve bahçelerin işlenemez duruma gelmesi, o tarihlerde Türklerin idaresinde olan Yunan adalarından otuzar, kırkar, ellişer Yunanlı ailenin getirip yerleştirilmesi bu bölgede Kurtuluş Savaşının sonuna kadar Yu­nanlıların çoğalmasına, Türklerin aleyhine birçok olayların ve Kurtuluş Savaşının çıkmasına sebep olmuş, yani iyilikten maraz denilen zararlar doğmuş oldu.

(Salnamelerden)

1774-1789 yıllan ansında on beş yıl saltanatta kalan, yirmiyedinci padişah I. Abdülhamit za­manında bu şiddetli depremlerin altıncısı M.S 1778 tarihinde oldu. Bu depremde kaç insanın öldüğü, zararın ne kadar olduğu kay­dına rastlanmadı. Daha önceki zelzeleler ölümler sebebiyle boş ka­lan arazileri işlemek maksadıyla bu zelzeleden sekiz yıl önce 1757-1774 yıllan ansında 17 yıl saltanatta kalan, yirmi altıncı padişah III. Mustafa zama­nında, hem zelzele hem salgın hasta­lıkların ölümlere sebebiyet vermesi nedeniyle Yuna­nistan adaların­dan Yoran, Doğanbey, Akköy, Akbük, Söke,Bağarası, Güllübahçe gibi yakın yerle­re 40 ar, 50 şer, 60 ar kişilik Yu­nanlı aileler getiri­lip yerleştirildiler.

(Y.A,C:2,1982)

Yörükler hakkında geniş bilgiyi bu menüdeki Yörükler alt menülerinde okuyabilirsiniz

• Önceki
• Sonraki