DEPREM

Yerkabuğu  içindeki   kırılmalar  nedeniyle  ani   olarak  ortaya   çıkan titreşimlerin  dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzeyini sarsma olayına deprem denir. Büyük depremler olduktan sonra, bir süre devam eden küçük depremler ise artçı depremlerdir.  Bazen büyük depremler olmadan önce küçük sarsıntılar olur. Bu küçük sarsıntılar da öncü depremler olarak adlandırılırlar. Öncü depremler her zaman olmayabilir.Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve güvenle ayağını bastığı toprağın da hareket edebileceği ve üzerinde bulunan tüm yapıların da hasar görüp, can kaybına uğrayacak şekilde yıkılabileceklerini gösteren bir doğa olayıdır. Depremin nasıl oluştuğunu, deprem  dalgalarının  yeryuvarı  içinde  ne  şekilde yayıldıklarını ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına "Sismoloji" denir.

Yerleşim bölgelerinde  meydana  gelen  depremler  şiddetlerine  göre,  başta  can kaybı  olmak üzere çok büyük zararlara ve çevre sorunlarına sebep olabilir. Bu sebeplerden depremler  "Doğal Afet" kategorisine girer.

Deprem Türleri

1. Derinliklerine Göre Deprem Sınıflaması

Depremde enerjinin boşaldığı yer içindeki noktanın yeryüzüne olan en kısa uzaklığına depremin odak derinliği denilir. Depremler odak derinliklerine göre;

a)  Sığ Depremler:  Odak derinliği 0-70 km'ye kadar olan depremlerdir.

b)  Orta Derinlikteki Depremler: Derinliği 71-300 km arasında olan depremlerdir.

c) Derin Depremler:     Derinliği 301-700 km arasında olan depremler olarak sınıflandırılırlar.

Türkiye'de  olan  depremler genellikle  sığ  odaklı  depremler olup ; derinlikleri çoğu  zaman 0-30 km arasında değişmektedir. Öte yandan Ege Bölgesinde BodrumMarmaris arasında ve Antalya'nın güney batısında olan bazı depremlerin derinlikleri 100 km civarında olabilmektedir. Bunlar orta derinlikteki depremlerdir.

II. Uzaklıklarına Göre Deprem Sınıflaması

Deprem merkezlerinden  istasyonlara  olan  uzaklıklarına  göre  depremler, 4 ana sınıf altında toplanabilir.

a) Yerel Deprem: 100 km'den daha az olan depremler

b) Yakın Deprem: 100 km ile 1 000 km arasında olan depremler

c) Bölgesel Deprem: 1 000 km ile 5 000 km arasında olan depremler

d) Uzak Deprem: 5 000 km'den daha büyük olan depremler.

III. Büyüklüklerine Göre Deprem Sınıflaması

Depremler büyüklüklerine (M) göre  6 grup altında toplanabilir.

a) Çok  Büyük Depremler               :  M ≥ 8.0

b) Büyük Depremler                        :  7.0 ≤ M < 8.0

c) Orta Büyüklükteki Depremler     :  5.0 ≤ M < 7.0

d) Küçük Depremler                        :  3.0 ≤ M < 5.0

e) Mikro Depremler                         :  1.0 ≤ M < 3.0

f) Ultra-Mikro Depremler               :   M < 1.0

IV. Kökenlerine Göre Deprem Sınıflaması

Depremler kökenlerine yani oluşum mekanizmalarına göre 5 sınıf altında toplanabilir.

a) Tektonik kökenli depremler,

b) Volkanik kökenli depremler,

c) Çöküntü depremleri,

d) İnsanların neden oldukları depremler,

e) Doğal olmayan (nükleer patlamalar) depremler.

Deprem Merkezinden Yayılan Dalgalar

Deprem merkezinden üç tür dalga yayılır ve bunlar;

a) Merkezden uzak bir noktada ilk kez duyulan boylamasına basınç dalgası,

b)   İkinci olarak duyulan enlemesine basınç dalgaları,

c) Yüzeyde oluşan uzun dalgalardır.

Kumlu  ve  kalkerli  gibi  yumuşak  arazili   yerlerde   tahribat  ve   yıkım   büyük olur. Granit, Bazalt ve kayalar  daha esnek olduklarından depreme dayanıklıdırlar.Depremin   merkez    üstü   ve    dalgaların   şiddeti   ile   yayılma   hızları,  gözlem evlerinde bulunan "Sismograf" ile tespit edilir. Depremlerin   şiddetleri belirli bir ölçeğe göre derecelendirilmektedir.

Richter Ölçeği: 1'den 9'a kadar numaralanan Richter Ölçeği        logaritmik  bir ölçektir.  Yani depremin etkisi ölçeğin derecesiyle birlikte artar.

Mercallı-Cancanı Ölçeği: En çok kullanılan  bu  ölçeğe  göre  depremin  şiddeti 1'den  12'ye kadar derecelenir ve bunlar;

1. Derece çok çok hafiftir. Sismografla tespit edilir.

2. Derece çok hafiftir.

3. Derece hafiftir.

4. Derece orta şiddetlidir.

5. Derece oldukça şiddetlidir.

6. Derece şiddetlidir, binaların sıvaları çatlar .

7. Derece çok şiddetlidir, evlerde çatlaklık olur.

8. Derece yıkıcıdır, bacaları yıkar, binalarda yarıklar oluşturur.

9. Derece çok yıkıcıdır, taş binaları yıkılır.

10. Derecede evler yıkılır, demiryolları, su ve havagazı boruları eğrilip kopabilir.

11. Derecede köprüler, barajlar yıkılır, yerde yarıklar açılır ve sular fışkırır.

12. Derece, büyük bir felakettir, hiç birşey ayakta kalmaz, yeryüzünün şekli, biçimi

değişir yeni göller oluşabilir, ırmakların yatakları değişebilir.

Dördüncü   derece  ve   üzerindeki   şiddette  meydana  gelen  depremler ;  yer, bölge ve arazi şartlarına bağlı olarak  değişik  çap  ve boyutlarda  çevre  problemleri oluştururlar.

Depremlerdeki can ve mal kayıplarına çoğu zaman yapı kusurları yol açar. Binalar, özellikle deprem kuşaklarında yeni teknikler dikkate alınarak, depreme dayanıklı olmalıdır.Aynı derecedeki her deprem, her yerde aynı can kaybı ve yıkıma yol açmayabilir.

Yapıların durumu, nüfus yoğunluğu, yapı biçimi ve tekniği vb. konular önemli rol oynarlar.

Son yıllarda gelişen ileri teknoloji sayesinde, pek çok ülke daha planlama ve inşaat yapımı aşamasında   aldığı önlemlerle, deprem zararlarını büyük ölçüde azaltmışlardır.

Söke çevresinde kaydedilen büyük depremler :

Birinci derece tehlikeli deprem kuşaklan üzerinde bulunan Söke çevresi, tarihte büyük depremler olarak nitelenen depremlere maruz kalmıştır. (Karşılaşmıştır)

Bu depremlerin en önemli ve tespit edilip, kitaplara geçenleri şunlardır.

Bu depremler birinci derece tehlikeli depremler olup o tarihlerde, birçok felaketlere sebep olmuş, şehirler yıkılmış, insanlar ölmüştür. Bu büyük depremler yalnız Söke çevresinde değil; Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes vadile­rinde büyük tahribatlar meydana getirmiştir.

SÖKE ve ÇEVRESİNDEKİ  BÜYÜK DEPREMLER ( SÖKE nin ETKİLENMEDİĞİ DEPREMLER LİSTEDE YOKTUR)