SÖKE VE ÇEVRESİNİN ORNİTOLOJİK DURUMU  (KUŞ CİNSİ HAYVANLARI)

1-GİRİŞ

Dünyadaki Canlılar Alemi dediğimiz; BİTKİLER, HAYVANLAR ve İNSANLARI incele­yen Biyologlar, konuların insanlar tarafından daha iyi öğrenilmesi için, bir takım şemalar, tasnifler yaparlar. Bu üç büyük canlılar dünyasının şemasını yapan bilginlerin, hiçbirinin şeması bir diğerinin şemasına aynen benzemez.

Bütün yazılı kaynakların, canlıların sınıflandırılmasında ortak benzerliklerine göre, bütün canlılar;

Tiplerine göre DALLARA,

Dallar SINIFLARA,

Sınıflar TAKIMLARA,

Takımlar AİLELERE,

Aileler CİNSLERE,

Cinsler TÜR IRKLARINA ayrılır.

Bu genel ayırıma göre mesela kuş cinsinden olan ÖRDEK hakkında şöyle bir tanımlama yapabiliriz,

ÖRDEK, Canlıların

HAYVAN dalından ve tipinden,

OMURGALILAR sınıfından

KUŞLAR takımından

PERDE AYAKLILAR ailesinden

ÖRDEK cinsinden

ANATİADE türü ile isimlendirilen bir canlıdır, diyebiliriz. Dünyadaki bütün canlılar şematik olarak böyle sınıflandırılır ve tanıtılır.

Çünkü incelediğim ansiklopediler ders kitapları veya kuşlarla ilgili yazılı kaynakların hiçbirinde birbirine benzeyen tasnifler yok. Bunun için her biri birinden birer ikişer incele­mek suretiyle kendimize göre aşağıdaki gibi bir sıralama yapmayı uygun gördüm. Şunu da yazmadan geçemeyeceğim. Kuşlarla ilgili yazılı kaynakların bazıları dünyadaki sayılarının 15.000, 25.000, 30.000, 35.000, 40 bin olduğunu yazıyorlar, hangisine inanacağımızı bilemiyo­ruz. Bunların belki tam doğrusunu yazan bir kaynağa inşallah rast geliriz.

Biyolojik (canlı) Coğrafyanın Genel Literatüründe kuşların genel sınıflandırılması (ORNİTOLOJİK DURUM) olarak isimlendirildiğinden, daha doğrusu TAVUK denen canlı örnek alındığından, dünyadaki bütün kuşlar Tavuk soyuna konulmak istenmiş olsa gerek çünkü Yunanca kökenli bu kelimede Ornita Tavuk demektir.

Daha önceki konularımda kanatlı kümes hayvanları olan, TAVUK, HOROZ, HİNDİ ÖRDEK, KAZ anlatıldı.

Basit bir tasnif (sıralamaya)  göre dünyadaki bütün kuşlar ;

2-Kuşlar

a) UÇMAYAN KUŞLAR

b) UÇAN KUŞLAR diye iki büyük kola ayrılırlar.

a) SÖKE VE ÇEVRESİNDE BULUNAN UÇMAYAN KUŞLAR sınıfına giren DEVEKUŞU, PENGUEN, NANDU diye isimlendirilen kuşlar Söke ve çevresinde yaşamamaktadırlar, fakat deve Kuşu besiciliği yapılmaktadır Çünkü bütün canlıların yaşama or­tamları iklimine göre değişir.

b) SÖKE VE ÇEVRESİNDE BULUNAN UÇAN KUŞLAR

Bu kuşlar kendi aralarında şöyle sıralanır.

1- YIRTICI KUŞLAR

Bu kuşlar üç bölüme ayrılır.

Gece avlanan yırtıcı kuşlar Baykuş, Puhu emsi kuşlardır.

Gündüz avlanan yırtıcı kuşlar :

Kartal, Doğan, Akbaba, Çaylak, Atmaca, Kerkenes, Şahin, Bataklık Sülünü, Bataklık Şahini, Küçük Kerkenes Cinsi kuşlardır.

2- UZUN BACAKLI, UZUN GAGALI KUŞLAR;

Leylek, Flamingo, Balıkçıl, Çulluk, Turna, Yağmur Kuşu, Su Tavuğu, Su Kuşu, Fiyu, Uzunbacak, Kılmç Gaga Kuşu, Beyaz Leylek, Batak Çulluğu, cinsi kuşlardır.

3- UZUN KANATLI KUŞLAR:

Deniz Kırlangıcı, Deniz Martısı, Kız Kuşu Bıldırcın, Üveyik, Karga, Saksağan, Karata­vuk, Küçük Martı, Akdeniz Martısı, Altıngöz Saz Kuşu, Gümüşi Martı, Gri Balıkçıl, Beyaz Balıkçıl cinsi kuşlardır.

4- PERDE AYAKLI KUŞLAR:

Kaz, ördek, yaban ördeği, Kuğu Kuşu, Batak Kırlangıcı, Pelikan, Karabatak, Yaban Kazı, Yeşilbaş Ördek, Elmabaş, Cüce Karabatak, Cüce Balaban, Tepeli Pelikan, Tepeli Patka, Küçük Su Çulluğu, Karabaş Patka, Sakarca Kazı Kaşıkgaga, Boz ördek, Kadife Deniz ör­deği, cinsi kuşlardır.

5- SÜLÜN VE GÜVERCİN CİNSİ KUŞLAR:

Sülün, Tavus Kuşu, Güvercin, Kumru, Tavuk, Horoz, Hindi, Kaya Güvercini, Cinsi kuş­lardır.

6- TIRMANICI KUŞLAR :

Ağaçkakan, Guguk Kuşu, Papağan cinsi kuşlardır.

7- KÜÇÜK YAPILI DİĞER KUŞLAR   :

Kırlangıç, Arı Kuşu, Bülbül, Kanarya, İbikli, Çalıkuşu, Sığırcık, İspinoz, Saka, Serçe, Te­peli Keklik, Kiraz Kuşu, Saz Bülbülü, Muhabbet Kuşu, Macar, Çekirge Kuşu, Çalı Bülbülü Çavuş Kuşu, Çil, Çıkrıkçın, Tarla Kuşu, Tahtalı, Kum Kuşu, Kelebek Kuşu, Karagerdan Kılkuyruk, Kiraz Kuşu, Suna kuşu, Sumru Kuşu, Kınalı Keklik, Kum Kekliği, Kıkırlık Kirik, Bağırtlak cinsi kuşlardır.

NOT : Bütün kuşları tam tanıyamadığım için: yukarıdaki sıralamada küçük hatalarla bazı kuşların yerleri yanlış yazılmış olabilir, okuyucularımın mazur göreceklerini ümit ederim.

3- SÖKE VE ÇEVRESİNDEKİ BÜTÜN KUŞ CİNSİ HAYVANLARIN  BULUN­DUKLARI YERLER

13.000 Hektarlık bir alana sahip BÜYÜK MENDERES DELTASI ile  7.000  Hektarlık  bir alana  sahip  Bafa Gölü  alanlarının toplamı olan 20.000 Hektarlık alan içinde ve bu alan­lara ilaveten, çevremizin denizinde, sazlık ve bataklıklarında nehir, çay derelerin bulunduğu yerler de, kayalıklarda, taşlıklarda, Ovalık ve tarlalık  yerlerde, Ormanlık yerlerde, çalılık, otluk yerlerde diye ayrı, ayrı sayabileceğimiz yerlerde, bilim  adamlarının     araştırmalarına göre Söke ve çevresinde 208 kuş türünün bulunduğu tespit edilmiştir.

Bu kuşların yaşadıkları ortamlar (yerler) farklıdır. Meselâ bir Flamingo kuşunun, Beş parmak dağlarının kaya kovuklarında yaşayamadığı gibi.

Bu bakımdan, bu hayvanların, yuvalama, çoğalma, beslenme ve korunma gibi içgüdüsel hayatlarının devamında etkileyici faktörler her yerde ayni değildir.

Yukarıda söylediğimiz 208 çeşit kuşun 65-70 kadarı, 13.000 hektarlık Delta alanında di­ğer 138-143 çeşidi de 7000 hektarlık Bafa Gölü ve çevresinde yaşadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda bahsettiğim 208 kuşun Söke ve çevresinde dağıldıkları, toplu halde yaşadık­ları yerleri şu şekilde gösterebiliriz. Bu 208 kuşun hepsinin isimlerini bilemediğimizden en önemlilerini yazmakla yetineceğim.

Şöyle ki:

a) DENİZDE BULUNAN KUŞLAR:

Bu kuşların başlıcaları; Balıkçıl, Deniz Kırlangıcı, Deniz Martısı, Flamingo, Kadife Deniz Ördeği, Gümüşî Martı, Beyaz Balıkçıl, Turna gibi akla gelen kuşlardır.

b) KARİNA DALYANI İÇİNDE BULUNAN KUŞLAR:

Dünyada sayıları çok az bulunan Tepeli Pelikan ve Cüce Karabatak kuşları bu Karina Dalyanı sınırları içinde yaşamaktadır. Bu kuşlardan başka bu dalyan içinde daha ziyade adacıklar içinde, etrafında Beyaz Balıkçıl, Gri Balıkçıl, Gümişî Martı, Akdeniz Martısı, Kılıçgaga, Sumru Kuşu, Leylek, Saz Kuşu, Cüce Balaban, Batak Kırlangıcı, Çalı Bülbülü, Kara Gerdan, Uzunbacak gibi akla gelen kuşlardır.

c) BAFA GÖLÜNDE VE ÇEVRESİNDE BULUNAN KUŞLAR

Buralarda bulunan kuşların bazıları; ördek cinsleri, su kuşu, Karabatak, Karagerdan, Yeşilbaş, Gri Ördek,'(Buralarda da Cüce Karabatak bulunmaktadır.) Balıkçıl cinsleri, Kıl­kuyruk, Karatavuk, Kaz, Karga, Deniz Kırlangıcı gibi akla gelen kuşlardır.

d) SAZLIK,  BATAKLIK YERLERDE BULUNAN KUŞLAR

Buralarda da yaşayan Kuşlar Dalyan içinde ve civarında bulunan kuşlardır.

Sakarca Kazı, Saksağan, Su Tavuğu, Sığırcık, Saka, Serçe, Saz Bülbülü, Suna Kuşu, Ya­ban Ördekleri, Pasbas, Poyraz Kuşu, Gri Ördek Fiya, Elmabaş, Çavuşkuşu, Çil, Çıkrıkçın, Çulluk, Bataklık Şahini, Bağırtlak, Altıngöz,  Arıkuşu, Batak Sülünü gibi akla gelen kuşlardır.

e) ORMANLIK YERLERDE YAŞAYAN KUŞLAR

Keklik, Kartal, Büyük Kerkenes, Atmaca, Çalı Bülbülü, Küçük Kerkenes, Bülbül, Kanar ya, Saka, Baykuş, Puhu, Kaya Güvercini, Karga, Ağaçkakan, Doğan, Akbaba cinsi gibi akla gelen kuşlardır.

f) OVADA,  TARLALARDA  YAŞAYAN KUŞLAR

Beyaz Leylek, Poyraz Kuşu, Yağmur Kuşu, Çalıkuşu, Çekirge Kuşu, Kum Kuşu, Kiraz Kuşu, Kınalı Keklik, İspinoz, İbikli, Kum Kekliği, Kikirlik gibi akla gelen kuşlardır.

g) NEHİR, ÇAY VE DERELERDE, YAKINLARINDA YAŞAYAN KUŞLAR

Kiraz Kuşu, Saz Bülbülü, Batak Kırlangıcı, Çekirge Kuşu, Kelebek Kuşu, Bülbül, Kanar­ya cinsleri, Saka, Serçe Yağmur Kuşu cinsleri gibi akla gelen kuşlardır.

Buraya kadar yazdığım kuşlarla ilgili olarak, gerek şematik ayırımda ve gerekse, kuş­ların, çevremizdeki dağılım alanları konularında, 208 adet kuşu tanıyamadığım için kuşların tam adedini yazamadığım ve ufak yanlışlarım için okuyucularımın mazur göreceklerini ümit ederim. Çünkü kuşlar çok hareketli hayvanlar oldukları için hep aynı noktalarda vakit geçirmezler, birbirlerinin sınırlarına daima girerler