Bundan 2494 yıl önce (Ofi Bafi) (Ogmu Bafi)  (Latimikos Kolpos) diye vasıflandırılan 92 metre derinlikte 16 kilometre uzunluğunda, 6 kilometre eninde Herakleia şehrinin Lima­nının bulunduğu yere, o devrin, önemli bir körfezi olan LATMOS KÖRFEZİ uzanıyordu. LATMOS KÖRFEZİ 2500 yıl önce Kapıkırı, Avşar. Priyen ve Mileti de içine alan 28 veya 30 kilometre uzunluğunda bir körfez idi.

Binlerce yıldan beri Büyük Menderes Nehrinin, birbuçuk milyon yıl önce deniz sahili olan Dinar-Denizli yöresinden Ege'ye kadar sinsi, sinsi, şehirleri yutarak getirdiği alüvyonlu topraklar, bu yerleri doldurduktan sonra, Söke ovasının da çukurunu doldurmaya baş­layınca M.S. 50 _ M.S. 300 arasında geçen 250 yıl içinde bu körfezinde ağzı yavaş, yavaş kapanmaya başladı, binlerce yıl, açık bir denizle irtibatlı olan bu körfez bugünden geriye 1695 yıl önce tamamen dolmuş, kapanmış ve bugün üzerinde konuştuğumuz BAFA GÖLÜ meyda­na gelmiştir. Bazı kitaplarda LATMOS Körfezinin uzunluğunun 28 veya 30 kilometreye vardığı kaydedilmektedir. Bu körfezin bir bölümü alan Bafa Gölü girintisi 16 kilometredir, Kapıkırı'na ulaşmaktadır.

BAFA GÖLÜ

YERİ : Söke'nin 25 km. güneyinde, Söke Milas yolu doğusunda.

OLUŞUMU     : Tahminen 1.500.000 yıl önce büyük kara parçalarının, tektonik ha­reketler sonucu kırılması ve çökmesi sonu cunda.

ANTİK ÇAĞDAKİ, DOĞU-BATI. UZUNLUĞU :  Antik çağlarda, tahminen 2494 yıl önce Karine Dalyanından,  Sazlıköy, Bağarası hattına çizilen dikey uzunluğun 32 ki­lometrelik bölümü LATMOS KÖRFEZİ diye . anılıyordu,  işte bu göl bu körfezin doğuya doğru uzanan 16 kilometrelik bir girintisi idi, yani büyük bir limandı.

ANTİK  ÇAĞDAKİ  ENİ : Serçin kö­yü ile, Görele (Köreıe) Tepe adasındaki Kuzey-güney doğrultusu 6 kilometre di.

KAPLADIĞI ALAN : 7000 Hektardır.

ANTİK ÇAĞDA, 2494 YIL ÖNCEKİ DERİNLİĞİ: 92 metre idi.

BUGÜNKÜ DERİNLİĞİ : 28 met­redir.

2494 YILDA KAYBETTİĞİ DERİN­LİK

:  64 metre yüksekliğindeki   bir çamurcası gölün tabanını doldurmuş vaziyet­tedir.

GÖLÜN  TABANININ  DENİZ SEVİ­YESİNDEN  YÜKSEKLİĞİ :

8-10  metredir.

ANTİK ÇAĞLAMDA VE SONRA BU GÖLÜN ALDIĞI İSİMLER. :

Bazı kaynaklarda, Beşparmak dağlarının tamamına Latmos Dağlan diye yazılmış. Halbuki bu böyle değil. Antik çağlarda, bugün kü Kapıkırı (Herakieia) şehrinin ilk kurulduğu yer, bu­günkü kalıntıların güneyine düşüyordu ve ilk Herakieia burada kurumumu. İşte bu ilk Herakieia şehrinin bulunduğu Beşparmak dağlarının bu bölümüne Latmos dendiğinden bu 16 metrelik uzunluktaki Liman bölümünde

a) LATMİKOS KÖLPOS, sonra;

• b) OFİ BAFİ, sonra;
• c) OGMU BAFİ sonra;
• d) BAFA GOLÜ diye isimler aldı.
• e)

BÖLGEDE HÜKÜM SÜREN SIRA­SI  İLE İLK MEDENİYETLER:

a- 2100 yıl Hititler Devri

b- 450 yıl Frigya, Lidya, Karya, Aiole devri,

c- 750 yıl İonya Devri

d- 212 yıl Pers devri,

e- 300 yıl Hellen devri

f- 365 yıl Roma devri

g- 1123 yıl Bizans devri

h- 229 yıl Selçukîler devri

i- 624 yıl Osmanlılar devri gibi tah­minî olarak 6153 yıllık olaylar yaşamış, me­deniyetlerin kaynaştığı bir bölgedir.

KÖRFEZ HALİNDEN GÖL HALİ­NE DÖNÜŞMESİ NASIL VE NE ZAMAN OL­MUŞTUR: Bafa Gölü, bugünkü zamanımız­dan 1946 yıl önce yani MS. 50 tarihlerinde Büyük Menderes Nehrinin getirdiği alüvyonlu toprak ve çamurlarla, etrafındaki de­reler ve çayların döktükleri taş ve toprak­larla 250 yıl devamla, yani  bugünkü  zamanı­mızdan 1696 yıl önce M.S. 300 de ağız kısmı kapanarak göl haline dönüşmüştür. 6 kilo­metrelik ağız kısmı tamamen kapanmıştır.

ÇEVRESİNİN TARİHİ ÖNEMİ : Hitit, Frig, Lid, Kar, Eol, ton, Pers, Yunan, Roma, Bizans, Selçuk, Osmanlı gibi oniki bü yük medeniyet izlerini taşıyan BAFA GÖLÜ çevresindeki HERAKLEİA, MYUS, PYRRA, TİHUSSA, ASSESOS, PRİENE, MİLYTOS, DİDYMA, LADE, LATMOS MYKALE, MAİANDROD, KOVELA, PANERMOS gibi medeniyet yolunda iz bırakmış bu yerlerin, bu kadar dar bir alanda çokluğu .dünyanın hiçbir yerinde bu yoğunlukta değildir.

EN ÖNEMLİ OLAYLAR : Tarihin kaydettiği en büyük deniz savaşı (O zaman ki 1200 adet gemi ile) olan ve M.Ö. 494 te yapılan LADE DENİZ SAVAŞI (Miletin 4 km. batısındadır.) ile M.Ö. 479 da olan MİKAL MUHAREBESİ, MİLET İSYANLARI gibi olaylar bölgenin büyük olaylarıdır.

Diğer uzun olayların hepsini burada yaz mamıza şimdilik imkânımız yok.

• 15- MİTOLOJİDEKİ KAYDI : Bölgede anlatılan yüzlerce Mitolojik (Efsanevi) olay ların en meşhuru ve kitaplara geçeni, Beş­parmak dağlarının gariban, çobanı ENDİ-MİON ile. AY Tanrıçası SELENA'nm dilden dile bugüne kadar gelen aşkları ve sonunda Endimion'un ölümsüz uykuya yatışı.

TİCARETTE ROLÜ : Bugünkü Kapıkırı'nm biraz güneyinde antik çağda işle­tilen en iyi mermer ocaklarından çıkarılan mermerler, Herakieia Limanından Didyma' daki Panermos Limanına oradan'da Adalara sevk edilirdi.

GÖL İÇİNDEKİ ADALAR ve KA­LINTILARI : M.S. 7. asırdan itibaren Sina yarımadası ve Yemen'den kaçan Hıristiyan papazların bir kısmı Beşparmak Dağlarındaki Manastırlarda ve Bafa Gölünün manastır­larında yaşadılar. Bu gölün manastırları şunlardır.

• 1- Yassı Menet Adası (Mersinet'in ku­zeyinde)
• 2- İkizce Adalar (Eğridere'nin güne­yinde)
• 3- Kapıkırı Adası (Kapıkırı'nın tam batısında)
• 4- Kahve Hisar Adası (Gölün tam gü­neyinde)
• 5- Mendirek Kalıntısı (Gölün tam gü­neyinde)
• 6- Bucak Adaları (Gölün tam batısında)
• 7- Ağaçlıbel Kayası (Gölün Güneyinde)
• 8- Çam Kayası (Çam dağlarının ucun­da)

BAFA GÖLÜ ŞEDDESİ : Devlet Su İşleri tarafından yapılan bu şedde 5421 met­re uzunluğunda olup bu şedde taşkın önle­me seddesidir, gölü taşkınlardan korumak içindir.

GÖLÜN BİYOLOJİK DENGESİ HAKKINDA : Göl, çevrenin biyolojik dengesini sağlayan bir bölge içindedir. Çevrenin de­nizinde, nehir deltasında, bataklıklarında sazlıklarında, ormanlarında, ovasında, çay­larında tesbitlere göre 208 çeşit kuş türü ile, sayılamayacak kadar böcek, sürüngen türü mevcuttur.

Bundan tahminen 200 yıl önce, Samsun Dağları ile, Sisam Adası arasında seyretmek­te olan ve sirk hayvanları taşımakta olan bir geminin batması sonucunda, boğulma­yan ve kendilerini kurtaran bazı panter ve kaplan gibi hayvanlar, Beşparmak ye Sam­sun Dağlarında üremiş olabilirler. Bugün Beş parmaklardan ziyade Samsun Dağları daha sık Ormana sahip olduklarından buralarda yırtıcı hayvanların    mevcudiyetinden  bah­sedilebilir.

Bugün Biyolojik dengenin bozulmasının başlıca sebepleri:

• 1- Yağmurların, ormanların azlığı se­bebiyle az yağması,
• 2- Erozyonun önlenememesi,
• 3- Tarım alanlarında kullanılan ilaç­lar,
• 4- Bilinçsiz avlanmalar sayılabilir. Nispeten bu dengeyi korumak için tedbirler almaktadır.

GÖL ve ÇEVRESİ İÇİN ALINAN ÖNLEMLER

Doğayı, ciddi incelemelerle, korumayı hedefleyen düşünceler bugün yaygınlaşmış vaziyettedir.

Büyük Menderes Deltası ve Samsun Dağ lan Milli Park sınırlar; içinde bulunan Ba­fa Gölü, her türlü canlı durumu ile koruma­ya alınma gayesi ile 25 Mayıs 1996 Cumar­tesi günü, Doğal Hayatı Koruma Demeği (DHKD) Genel Müdürü Sayın  Nergiz Yazgan, Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Osman Taşkın ve değerli iş adamları­mızdan Sayın Rahmi Koç'un önderliğinde Millî Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü arasında gerçekleştirilen bir an­laşma ile ROSEMARY BALDWİN DOĞA GÖZ LEMEVİ resmi makamlara devredildi.

O gün Rosemary'nin üç kızı Söke, Yeni-hisar Kaymakamları ve seçkin davetli kit-   I leşinin de iştiraki ile bu gözlem evinin açı-   ! lışı hepimizin ilgisini çekti.    Sayın Rahmi   • Koç'un ve ilgililerimizin bu hususta göster­dikleri samimi işbirliğini kutlarız ve kendi­lerini tebrik ediyoruz.

Böyle müteşebbis insanlarımızın aracılı­ğı ile, güzel Türkiye'mizde kimbilir daha kaç göl, kaç orman, kaç delta, kaç tarihi yer ko­ruma altına alınacaktır bilemiyoruz.

Bu ve böyle hareket eden insanlarımızı takdir ediyoruz ve bu GÖZLEMEVİ' nin çev­remize hayırlı olmasını diliyoruz